Is een lekkende darm de oorzaak van auto-immuunziektes?

De diagnose van een auto-immuunziekte komt meestal hard aan. Het kan voelen als een levenslang vonnis tot ziek zijn. Vooral omdat er nog veel onduidelijk is over het ontstaan van auto-immuunziektes en nog meer over de behandeling ervan.

Nieuwe wetenschappelijke onderzoeken laten steeds meer zien dat er een link is tussen een zogenoemde ‘lekkende darm’ (ook wel intestinale permeabiliteit genoemd) en auto-immuunziektes. Is een lekkende darm de oorzaak van auto-immuunziektes?

Wat is een auto-immuunziekte

Wikipedia legt ons uit wat een auto-immuunziekte is (en helpt mij eraan herinneren dat je dat in het Nederlands met een streepje tussen auto en immuun hoort te schrijven ;-) ).

“Auto-immuunziekten ontstaan doordat het immuunsysteem lichaamseigen cellen en stoffen als lichaamsvreemd ziet. Het lichaam gaat dan antistoffen tegen de eigen weefsels vormen.”

— Wikipedia

Bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Auto-immuunziekte

In essentie raakt je immuunsysteem in de war en begint je eigen lichaamsweefsel aan te vallen. Met pijnklachten, ontstekingen en andere symptomen als gevolg. De exacte symptomen die mensen krijgen zijn afhankelijk van welk lichaamsweefsel wordt aangevallen door het immuunsysteem. Dan kan eigenlijk zo goed als alles zijn, van schildklierweefsel bij de ziekte van Hashimoto tot darmweefsel bij coeliakie.

Steeds meer ziektes blijken een auto-immuunziekte te zijn. Maar niet alleen het aantal ziektes dat auto-immuun blijkt te zijn, ook het aantal mensen dat lijdt aan een auto-immuunziekte stijgt enorm. 

De complexiteit van auto-immuunziektes zorgt ervoor dat ze moeilijk te diagnosticeren zijn. Vaak lopen mensen jarenlang rond met klachten voordat ze een duidelijke diagnose krijgen.

En met de goede diagnose kom je nog niet heel ver, want een *echte* behandeling om te genezen van je auto-immuunziekte is er niet. Het hoogst bereikbare is om je ziekte zoveel mogelijk in remissie te houden. Wat betekent dat de klachten voor kortere of langere periode wegblijven. 

Behandeling bestaat doorgaans uit ontstekingsremmers die ontstekingen proberen te beperken of immunosuppresiva die de werking van het immuunsysteem verminderen zodat het minder je lichaam zal aanvallen. Daarnaast zijn er allerlei medicijnen om specifieke symptomen te verminderen zoals pijnstillers. Al deze medicijnen genezen een auto-immuunziekte niet en sommige hebben ernstige bijwerkingen. Geen goed vooruitzicht dus.

Maar is alles dan hopeloos? Absoluut niet! Maar voordat we daar induiken, eerst een uitleg over wat een lekkende darm is.

Wat is een lekkende darm?

Je darmwand heeft een ingewikkelde klus te klaren. Voedingsstoffen die je lichaam nodig heeft moet je darmwand door kunnen laten. Maar alle onverteerde voedseldeeltjes en schadelijke ziekteverwekkers moet het buiten de deur houden.

Dat gaat wel eens mis. Dan laat je darmwand meer door dan het eigenlijk zou moeten doen. Geen grote brokken voedsel hoor! Het gaat dan vooral om onverteerde proteïnes en bacterieën(resten). Een beetje weet je lichaam wel raad mee, dat wordt door je immuunsysteem netjes opgeruimd. Maar als er te veel wordt doorgelaten noemen we dat een lekkende darm.

Dit kan op allerlei manieren ontstaan. Je darmwand kan beschadigd raken waardoor moleculen op de beschadigde plekken naar binnen kunnen, er zijn stofjes die de darmwand stimuleren openingen te maken tussen de darmwandcellen waardoor van alles naar binnen kan, er zijn stofjes die de darmwandcellen voor de gek houden en dwars door die cellen het lichaam in worden getransporteerd.

Het gevolg van een lekkende darm is dat er ziekteverwekkers en onvoldoende verteerde voedingsstoffen het lichaam in kunnen komen. Het immuunsysteem reageert op deze binnendringers. Dit veroorzaakt allerlei immuungerelateerde klachten, van huidklachten tot hoofdpijn tot allergieën.

Auto-immuunziektes en een lekkende darm

Wat hebben auto-immuunziektes en een lekkende darm nu met elkaar te maken? Als er door een lekkende darm proteïnes het lichaam in komen die daar niet thuishoren, kan het immuunsysteem daarop reageren door antilichamen aan te maken tegen deze proteïnesoort. Die antilichamen reageren dan niet op de gehele proteïne, maar op een deel van het proteïnemolecuul. Maar een lichaamseigen proteïne kan *ook* een vergelijkbaar deel in zijn molecuul hebben. Dan gaan de antilichamen deze lichaamseigen proteïne ook aanvallen. En dat is de vermoedelijke link tussen een lekkende darm en een auto-immuunziekte.

Het ontstaan van een auto-immuunziekte heeft nog andere spelers: genetische aanleg, een infectie of andere trigger, dieet en andere omgevingsfactoren. Dus om de vraag waar we mee begonnen te beantwoorden: Een lekkende darm is dus niet het enige probleem. 

Maar volgens de onderzoeker Dr. Fasano is een lekkende darm wel een ‘noodzakelijke voorwaarde’ voor het ontstaan van een autoimmuunziekte. 

“You have to be genetically predisposed, you have to have an environmental factor that is the instigator of the immune response, but at the same time you have to have a breach of this [gut] barrier so these two elements can interplay.”

— Dr. Alessio Fasano

Bron: http://chriskresser.com/pioneering-researcher-alessio-fasano-m-d-on-gluten-autoimmunity-leaky-gut

Een auto-immuunziekte, wat nu?

Heb jij, of iemand die je kent, een auto-immuunziekte? Dan is er ook goed nieuws! Als een lekkende darm een noodzakelijke voorwaarde is voor een auto-immuunziekte, dan betekent dat ook dat het herstellen van de functie van je darmwand een positief effect zou kunnen hebben op het in remissie krijgen of houden van je auto-immuunziekte.

Het herstellen van je darmwand is in de meeste gevallen niet eenvoudig, maar in de praktijk blijken mensen hier inderdaad geweldige resultaten mee te kunnen boeken. Dat is ook mijn persoonlijke ervaring.

In zekere zin is dit de reden dat deze blog bestaat. Er is zo weinig hoop voor mensen met een auto-immuunziekte. Met deze blog wil ik iedereen met een auto-immuunziekte de tools in handen geven om je levenswijze zo te veranderen dat je auto-immuunziekte zoveel mogelijk in remissie raakt en blijft. Volledige remissie is denk ik niet voor iedereen weggelegd en sommige mensen hebben onherstelbare schade aan bijvoorbeeld hun schildklier of gewrichten. Ik heb ook geen idee hoe het over een jaar met mijn eigen gezondheid zal gaan. Bovendien ga ik niet zeggen dat het herstellen van je darmwand eenvoudig is, want dat is het niet. Maar er zijn al heel veel succesverhalen van mensen die het gelukt is en er op zijn minst een verbetering van hun gezondheid voor terug kregen.

Is het volgende succesverhaal dat van jou?

En nu jij!

Heb jij een auto-immuunziekte en heb je manieren gevonden om je desondanks beter te voelen?

Het aanpakken van een auto-immuunziekte is een ingewikkeld traject. Kun je hier hulp bij gebruiken? Misschien is de Health Detective Strategie Sessie dan een goede manier om jou op de goede weg te helpen!

Interessant artikel? Meld je gratis aan en mis niets meer!

Voornaam

Emailadres

Wie wil er ook slimmer en beter sporten?

De Nederlandse Norm Gezond Bewegen voor volwassenen is om minimaal vijf keer in de week een half uur te bewegen. Maakt niet zoveel uit wat je doet, lopen, fietsen, zwemmen, als je maar beweegt. Het klinkt echt als het meest minimale dat iemand zou moeten doen toch? Maar bijna de helft van de Nederlanders haalt zelfs dat niet. Het kan nog erger, in de VS haalt meer dan de helft de norm niet!

Lichaamsbeweging ligt echter aan de basis van een goede gezondheid. Mensen zijn ervoor gemaakt om te lopen, dingen te tillen, een sprintje te trekken. Niet om te zitten :-) Bewegen beschermt ons tegen allerlei ziektes, waaronder de ‘chronic systemic inflammation’ die je te allen tijden wilt voorkomen :-)

Naar de sportschool dan maar voor een uurtje op de loopband? Nee. Dat kan slimmer en beter!

Een duidelijk plan voor lichaamsbeweging

De beste weergave van een goed gebalanceerd plan voor lichaamsbeweging vind ik deze piramide van Mark Sisson.

Mark Sisson heeft nog veel meer goede info over lichaamsbeweging, dus ik zal hem in dit stukje nog een paar keer noemen!

Het plaatje is duidelijk, gezonde lichaamsbeweging bestaat uit drie onderdelen: lichte lichaamsbeweging, zware dingen tillen en sprinten.

Wat je hier niet tussen ziet staan is cardio. De reden is dat cardio niet de beste manier is om je gezondheid te verbeteren. Als je veel tijd in de sportschool op de loopband besteedt - ook wel chronische cardio genoemd - heeft het zelfs een hele lijst aan negatieve gevolgen voor je gezondheid. Chris Kresser maakte een opsomming van de negatieve gevolgen van te veel cardiotraining:

• verhoogt oxidatieve schade
• verhoogt ontstekingsreacties
• vermindert de werking van het immuunsysteem
• verlaagt vetmetabolisme
• verstoort cortisolniveau’s
• veroorzaakt neurodegeneratie (= schade aan je hersenen)

Geen chronische cardiotraining dus. Maar wat dan wel?

Stap 1: Lichte lichaamsbeweging

De basis van de piramide bestaat uit lichte lichaamsbeweging. Dat betekent lopen, fietsen, zwemmen op een rustig tempo, tuinieren, eigenlijk alles waarbij je beweegt, maar het niet heel inspannend is. Dit is waar men het in de Nederlandse Norm Gezond Bewegen ook over heeft. Deze norm raadt minimaal vijf keer per week een half uur aan. Dat is echt wel het absolute minimum, probeer vooral tussen de 3 - 5 uur per week te halen.

Een andere mooie maatstaf is het aantal stappen dat je per dag zet. Het advies is om gemiddeld 10.000 stappen per dag te lopen. De meeste mensen halen ongeveer iets meer dan 5000 stappen. Dat is wel zorgwekkend, want 5000 stappen en minder geldt al als een ‘sedentair bestaan’, oftewel: dan zit je te veel.

Zelf werk ik momenteel vooral aan dit niveau. Ik doe ook wel een beetje krachttraining, maar nu ik mijn conditie weer aan het opbouwen ben na jarenlang ziek te zijn geweest, richt ik me vooral op genoeg lopen. Een stappenteller vind ik daarbij een heel fijn hulpmiddel. Sommige mobiele telefoons hebben een stappenteller, je hebt er ook apps voor, of je kunt een aparte stappenteller kopen. Die laatste gebruik ik, een Fitbit. Voor mij werkt het als een goede motivatie om te zien hoe ik langzaam maar zeker meer stappen zet per dag. Bij gebrek aan een hond zeg ik wel eens tegen de kinderen, “Kom dan gaan we een stukje lopen, nog even de Fitbit uitlaten” ;-)

Stap 2: Krachttraining

Het volgende essentiële onderdeel van een goed en compleet lichaamsbewegingsprogramma is krachttraining. En daarbij bedoel ik heus niet zoveel trainen dat je op een bodybuilder begint te lijken - hoewel dat ook mag natuurlijk - maar ik bedoel je spieren goed trainen. Hoe ouder je wordt, des te belangrijker dit is. Krachttraining is namelijk uitermate geschikt om allerlei ouderdomskwaaltjes buiten de deur te houden.

Er zijn verschillende manieren om dit aan te pakken. Je kunt op een sportschool de daar aanwezige fitnessapparaten gebruiken. Of je kunt met wat apparaten thuis aan de slag. Een andere optie is zogenaamde ‘bodyweight training’. Hierbij gebruik je je eigen lichaamsgewicht in je training. Een bekend voorbeeld van een bodyweight oefening is een pushup. Maar er zijn ook nog allerlei andere bewegingen die weer andere spieren trainen. Het voordeel van bodyweigth training is dat je er geen apparaten voor nodig hebt, je kunt deze oefeningen overal doen. Wissel eens wat af en doe ze lekker buiten!

Op Mark Sisson’s website vind je een paar goede oefeningen om mee te beginnen, pushups, pullups, squats en planks. Hij laat per beweging in een filmpje zien hoe je de oefening uitvoert, wat de goede houding is en laat ook zien hoe je het kunt opbouwen vanaf heel eenvoudig voor de ongetrainden onder ons.

En als je wat meer uitdaging zoekt, Hier vind je een lijst met de 100 zwaarste bodyweight exercises :-)

Bekijk Mark Sisson’s filmpjes en begin er vandaag nog mee!

Stap 3: High Intensity Interval Training

De punt van de piramide bestaat uit High Intensity Interval Training, ook wel HIIT genoemd. Dit zijn kortdurende oefeningen waarin je je zo hard mogelijk inspant. Er zijn allerlei varianten, van het trekken van sprintjes tot zogenaamde tabata’s waarin je heel kort heel hard gaat, een paar seconden rust en dan weer zo hard mogelijk gaat.

Het belangrijkste voordeel van HIIT is dat het zeer effectief is. Het helpt enorm goed om je vetstofwisseling te verbeteren, stimuleert de aanmaak van mitochondria (energiefabriekjes van je lichaamscellen), verbetert insulinesensitiviteit, verlaagt je bloeddruk. Een belangrijke reden dat HIIT zo goed werkt, is dat het een *acute* stressor is in plaats van een chronische stressor. Sporten verbetert je conditie doordat het een stressor is voor je lichaam. In de rustperiode na het sporten, herstellen je spieren zich en tijdens dat herstel verbetert de structuur zodat je sterker wordt. Dus op zich is het goed om deze vorm van stress te doorstaan. Alleen is *chronische* stress een te grote belasting voor je lichaam. Je bent gemaakt voor acute stress. Dat geldt niet alleen voor psychische stress, maar dus ook voor de lichamelijke stress van sporten.

Een groot voordeel van HIIT is dat het maar kort duurt. Inclusief jezelf warm lopen/fietsen/etc. ben je in een minuut of 20 klaar.

Lees meer over HIIT op Dr. Mercola’s website, hij schrijft hier al jaren over.
Of een uitleg van Dr. Doug McGuff in een videoserie (Body by Science video 1 t/m 12).
Hier kun je een lijst vinden met tips om veilig te sprinten.

Een leuke combinatie is het doen van bodyweight oefeningen, maar dan zo snel mogelijk zodat je er een HIIT van maakt. Je kunt een dergelijke training gratis online volgen bij de Willeke Zorg Workout Club. Probeer het eens!

Let wel op als je chronisch ziek bent, want dan is HIIT niet altijd even geschikt voor je. Ook al zorgt HIIT voor acute stress in plaats van chronische stress, als je chronische ziek bent is ook dat te veel. Werk in dat geval vooral aan de basis van de piramide: lichte lichaamsbeweging en krachttraining. Goede opties voor lichaamsbeweging zijn yoga, tai chi, etc. En bewaar HIIT voor als je weer gezonder bent.

Stretchen en balans

Om je bewegingsprogramma helemaal compleet te maken, is het goed om er ook nog stretching en balansoefeningen in te verwerken. Daarom is het zo goed om iets als yoga te doen. Het heeft van alles in zich: spiertraining, balans, stretch en zelfs meditatie :-)

Met kleine stappen kom je er ook

Leidt je op dit moment vooral een zittend bestaan en klinkt bovenstaande allemaal erg ingewikkeld? Maak je geen zorgen, want met kleine stappen kom je er ook! Ga eens wat vaker in de lunchpauze naar buiten, maak na het avondeten nog een ommetje. Neem een keertje 10 minuten de tijd om wat krachttraining te doen, je hoeft er je huis niet voor uit en je hebt er geen apparaten voor nodig als je bodyweight oefeningen doet. Als je dan ook een keer een sprintje trekt naar het einde van de straat, dan ben je alles bij elkaar al een heel eind!

En nu jij!

Wat kun jij doen om slimmer en beter te sporten?

Interessant artikel? Meld je gratis aan en mis niets meer!

Voornaam

Emailadres

Het geheim van lekkere en gezonde kippenbouillon

Als iemand haar gezondheid wilt verbeteren en aan mij vraagt wat ze kan doen, zeg ik altijd: maak je eigen kippenbouillon. Het is een heel ouderwets advies dat al heel lang gegeven wordt, en niet zonder reden, want bouillon is heel goed voor je.

Als je, zoals ik, nooit de traditionele kookkunst van het maken van bouillon hebt geleerd, lijkt het misschien heel ingewikkeld. Maar dat valt echt mee. Na vandaag kan jij het ook!

Waarom is bouillon zo gezond?

Laten we eerst eens kijken naar waarom bouillon zo gezond is. Er zijn vier hoofdredenen:

• Bouillon bevat belangrijke aminozuren die helpen de darmwand te herstellen, je immuunsysteem te reguleren, helpen je lever in het ontgiftingsproces (ja bouillon is goed voor de detox!), geven een kalmerend effect en ze zijn een zeer belangrijk bestanddeel van bindweefsel.
• Er bestaan verschillende soorten aminozuren, bouillon bevat aminozuren die niet of weinig in spiervlees zitten: proline en glycine. We eten tegenwoordig vooral spiervlees, dus is het belangrijk om ook bouillon te eten om zo een betere balans aan aminozuren te krijgen. Proline en glycine kunnen door je lichaam gemaakt worden, maar je ontlast je lichaam (met name je lever) enorm als je er genoeg van in je voeding binnen krijgt.
• Bouillon is eenvoudig te verteren en helpt ook om je spijsvertering beter te laten lopen. Het helpt bijvoorbeeld bij de productie van gal en helpt om je maagzuur op een goed niveau te krijgen.
• Bouillon bevat allerlei mineralen, waaronder calcium. Als je geen zuivel eet, is het verstandig om te zorgen dat je andere voeding in je eetpatroon opneemt waar calcium in zit. Zelfgemaakte bouillon is hier heel geschikt voor.

Wil je meer lezen over de gezondheidsvoordelen van bouillon? Lees dan eens dit uitgebreide artikel van de Weston A. Price Foundation.

Kan ik ook een bouillonblokje of soep uit de supermarkt gebruiken?

Zelfgemaakte bouillon is op geen enkele manier te vergelijken met een bouillonblokje. Een bouillonblokje bestaat voornamelijk uit zout met als toevoeging allerlei kruiden om het smaak te geven. Het mist dus de gezonde gelatine, aminozuren en vetten die je in zelfgemaakte bouillon vindt.

Hetzelfde geldt voor kant-en-klare soep. In de Unox kippensoep zit bijvoorbeeld minder kippenbouillon dan vermicelli :-S

Als we het toch over ongeschikte alternatieven hebben: zelfgemaakte groentebouillon is lekker als smaakmaker, maar is niet te vergelijken met bouillon van vlees/botten. De gelatine, die de bouillon zo gezondheid maakt, is afkomstig van het bindweefsel van dieren. Het is dus onmogelijk om dezelfde voedingsstoffen in je soep te krijgen als je geen dierlijke producten in je bouillon gebruikt.

Wat wel een goed alternatief is voor gelatine uit bouillon is gelatinepoeder. In deze blogpost schrijf ik daar uitgebreid over (inclusief twee recepten voor fruitgummisnoepjes!).

En voor de kosten hoef je het niet te laten. Je kunt de botten die je over hebt van het vlees dat je eet gebruiken (kippenpoten, karbonaadjes etc.). Of anders kun je botten voor het maken van bouillon voordelig vinden bij de slager of online, bijvoorbeeld hier of hier.

Hoe starten met bouillon?

De makkelijkst te maken bouillon maak je van een hele kip. Met vlees en alles er nog aan. Dat lukt bijna altijd! Het voordeel is ook dat kippenbouillon vrij mild van smaak is, dus dat is nog een goede reden om hiermee te beginnen.

Als je dit onder de knie hebt, kun je bouillon gaan maken van alleen de kippenbotten. En kun je ook gaan variëren door runderbotten te gebruiken, of varkensbotten, of van een kalkoen, of vissenkoppen, het kan allemaal! Let wel op dat je de runderbotten langer moet laten koken en de vissenbotten korter.

Een makkelijke budgettip is om de botjes te bewaren als je vlees hebt gegeten. Doe ze in een zakje in de vriezer en als je genoeg verzameld hebt, kun je er bouillon van maken. 

Waarom is het zo belangrijk dat de soep drillerig wordt?

De gezondheidsvoordelen van bouillon komen vooral van de gelatine. De gelatine is wat de soep ‘drillerig’ maakt. Als je bouillon afgekoeld is en dan drilpudding consistentie wordt, dan weet je dat hij vol gelatine zit. Altijd een fijn moment als dat lukt :-)

Om zoveel mogelijk gelatine uit de botten te krijgen, kun je de bouillon het best zachtjes laten trekken. Je wilt iets dat de ‘perfect simmer’ wordt genoemd. Dat betekent dat je het vuur zo zacht zet, dat er nog net in het midden van de pan wat blijft bubbelen. In dit filmpje kun je zien hoe dat eruit ziet.

Kippenbouillon

Na heel lang koken ziet je bouillon er zo uit. Alleen nog zeven en je hebt prachtige bouillon!

Ingrediënten

• Hele kip
• 2 wortelen
• 4 uien
• 2 stengels bleekselderij
• 2 laurierblaadjes
• peperkorrels (stuk of 10)
• genoeg water om alles onder water te zetten (ongeveer 2 liter)

Instructies

1. Doe de hele kip in een pan met alle andere ingrediënten.
2. Laat alles 1,5-2 uur zachtjes pruttelen.
3. Haal de kip eruit, pluk het vlees eraf (bewaar dit) en doe de botten en alle frut die er nog bij zit weer terug in de pan. 
4. Laat de pan nog een uur of 10-24 zachtjes pruttelen.
5. Zeef de groente en botten uit de bouillon en je bent klaar. 

Een beetje appelciderazijn aan de ingrediënten toevoegen helpt om de mineralen uit de botten te krijgen. Eén of twee eetlepels is voldoende.

Je kunt de bouillon een paar dagen in de ijskast bewaren, als je het langer wilt bewaren kun je het beter invriezen.

Het vlees dat je van de kip had geplukt en hebt bewaard, kun je gebruiken om kippensoep van je bouillon te maken. Of je maakt er kipsalade van, of je doet zoals mijn dochtertje graag doet: het zo opeten als snack :-)

Hergebruik botten

De botten kun je in principe net zolang blijven gebruiken om bouillon van te trekken tot ze helemaal uit elkaar vallen. Sommige mensen eten ze dan zelfs op! Zo avontuurlijk zijn wij nog niet geweest ;-)

Er zit dan wel steeds minder gelatine in de bouillon. Dus wij gebruiken de kippenbotten meestal twee keer voor we ze weggooien. We hebben het laatst geprobeerd, dat leverde deze resultaten op:

• dag 1: kip met groente in de pan, bouillon van getrokken => goede bouillon met heel veel gelatine
  Aan het einde van 24 uur hebben we de botten en alle frut die daar nog aan hing weer terug in de pan gedaan met nieuw water en groente.
• dag 2: bouillon getrokken => goede bouillon met genoeg gelatine 
  Weer aan het einde van 24 uur gezeefd en dat gaf dus nog een goede bouillon. Alle botten en frut weer in de pan met nieuw water en groente.
• dag 3: bouillon getrokken => redelijke bouillon met net genoeg gelatine, kun je gebruiken om bijv. groente in te koken (in recepten gebruiken in plaats van water)Nog een vierde keer gezeefd en met nieuw water en groente in de pan gedaan, maar dat werd niets.
• dag 4: bouillon getrokken => geen goede bouillon 

Dus de eerste twee dagen gaf goede bouillon, de derde dag redelijke, de vierde dag gaf waterige bouillon.  

Nu weet je precies hoe je kippenbouillon maakt. Ik heb nog een lijstje met tips en trucs en troubleshooting-adviezen, daar maak ik binnenkort nog een nieuwe blogpost van. Heb je in de tussentijd vragen over het maken van kippenbouillon? Stel je vraag dan hier.

Boekrecensie: 'Begin de dag goed' van Diana Zeelenberg

Wil je graag gezonder gaan eten en ben je op zoek naar heerlijke en praktische recepten voor het ontbijt? Dan is er een nieuw ebook 'Begin de dag goed' van Diana Zeelenberg met ’30 paleo ontbijtrecepten voor een feestelijk begin van elke dag’.

Diana is de blogger achter de mooie website getrouwdmetkinderen.nl. Hier blogt zij over voeding, opvoeding van haar twee jonge kinderen, gezondheid, consuminderen en haar leven als thuismama. Ze heeft inmiddels al een aantal jaren ervaring met glutenvrij eten en volgt sinds een tijdje het paleodieet in combinatie met WAPF richtlijnen.

Door deze ervaringen weet Diana als geen ander dat de overstap van een standaard Nederlands ontbijt naar een paleo ontbijt vaak best een grote is. Ik heb daar zelf ook al eerder een blog aan gewijd. Diana ging een stap verder en schreef een ebook vol tips en recepten! :-)

‘Begin de dag goed’ bestaat uit twee delen. Een deel met een groot aantal, zeer gevarieerde recepten. Met bij ieder recept een mooie foto - wat ik altijd erg prettig vind bij een receptenboek. In het eerste deel van het boek wordt extra informatie gegeven. Over wat paleo is, waarom Diana koos voor een paleodieet, en een uitgebreid hoofdstuk over ingrediënten (welke goed zijn om mee te bakken, waar je het kunt kopen, etc.). Dit maakt het een zeer compleet boekje.

Ik wilde natuurlijk graag gelijk één van de recepten uitproberen. Het werd de ‘Bananen-bosvruchten smoothie’ :-)

Bananen-bosvruchten smoothie

Onze kat vindt het er ook aantrekkelijk uit zien!

Ingrediënten:

Voor 2 glazen

• 2 bevroren bananen
• 1 eetlepel notenpasta (amandelpasta, cashewpasta of hazelnootpasta)
• 250 ml kokosmelk
• 75 gram bevroren bosvruchten
• 150 ml water

Instructies:

Doe alle ingrediënten in de blender en mix tot een romige smoothie. Bij mij bleef ‘ie nog wat dik, dus ik heb er wat extra water aan toegevoegd.

Mijn dochtertje’s oordeel: “Koud! Smaakt naar lekkere druiven!”
Mijn man’s oordeel: “Lekker!”
Zelf ben ik op een heel strikt paleo autoimmuun protocol en eet ik dus geen noten, dus ik mocht helaas niet meeproeven. Maar het zag er lekker uit :-)

Wil je ook graag een exemplaar van Diana’s ‘Begin je dag goed’ ebook? Tot en met pasen krijg je extra korting en kost het ebook slechts Euro 5,95. Echt een goede deal voor zoveel informatie en recepten. Hier kun je het ebook vinden: http://winkel.getrouwdmetkinderen.nl/shop/e-books/begin-de-dag-goed-30-paleo-ontbijtrecepten/

Ik mag ook een gratis exemplaar weggeven, kom op mijn facebookpagina kijken om deel te nemen aan deze weggeefactie!

* Ik doe boekrecensies omdat ik dol ben op boeken. Ik krijg voor deze recensie geen geld of iets dergelijks. Ik kreeg van Diana wel een review exemplaar van haar boekje om deze recensie te kunnen schrijven.

De veel gemaakte fout met het drinken van water

Te veel water drinken, kan dat? Het klinkt in eerste instantie bizar toch? Dat kan toch alleen als je ontzettend veel water drinkt? Of niet?

Vroeger dronk ik altijd en overal water. Bij het opstaan, op het werk, onderweg, bij het avondeten. Ik dacht dat het goed voor mijn gezondheid was om een paar liter water per dag te drinken. Maar is dat wel zo?

1,5 liter drinken per dag volgens het voedingscentrum: waarheid of mythe?

We krijgen al jaren het advies om 1,5 liter te drinken per dag. Waar komt dat advies eigenlijk vandaan? Dat is erg onduidelijk, maar er is in ieder geval geen wetenschappelijke basis voor. En dat is toch jammer, want meer - of minder - drinken dan je lichaam nodig heeft is niet onschuldig. Je moet ontzettend veel water drinken om acute klachten te krijgen, maar iedere dag een beetje te veel water - of te weinig - drinken kan al wel voor chronische klachten zorgen.

Je lichaam probeert een goede balans tussen elektrolyten en water in je lichaam te behouden. Die balans wordt beïnvloed door allerlei lichaamsprocessen en door wat en hoeveel je eet en drinkt. Bij te veel vocht moet je plassen, bij te weinig krijg je dorst.

Je behoefte aan water is heel persoonlijk en onder andere afhankelijk van:

• Hoe actief je bent: als je je flink in het zweet werkt, heb je meer water nodig.
• Het weer: is het warm en droog? Dan heb je meer water nodig dan als het koel en vochtig is.
• Je eetpatroon: als je voeding eet met een hoog vochtpercentage, zoals fruit of soep, heb je minder extra drinken nodig.

Er zijn zoveel variabelen die bepalen hoeveel vocht je nodig hebt op een dag, dat het onzinnig is om dit te proberen te vertalen naar een aantal liters dat iedereen, iedere dag zou moeten drinken.

Veel water drinken helpt bij ontgiften: waarheid of mythe?

Je lever is je ‘ontgiftingsfabriek’. Hier worden afvalstoffen omgezet in vormen die daarna via je gal en nieren uitgescheiden kunnen worden. Meer water drinken zorgt er niet voor dat je lever beter gaat werken.

Als je je lever wilt ondersteunen, zorg dan dat het beschikt over de stoffen die het nodig heeft om de afvalstoffen onschadelijk te maken en gereed te maken om uitgescheiden te kunnen worden. Dat doe je bijvoorbeeld door... lever te eten! :-)

Als we het er toch over hebben, een goede spijsvertering helpt *enorm* bij ontgiften. En een belangrijke verbetering voor je spijsvertering is om niet te veel te drinken bij je eten. Vooral niet als je last hebt van te weinig maagzuur. Door te drinken tijdens maaltijden verdun je je maagzuur alleen maar verder en wordt het moeilijker om je eten te verteren.

Als je dorst hebt, ben je al uitgedroogd: waarheid of mythe?

Hier is geen wetenschappelijk bewijs voor. Integendeel, onderzoek wijst uit dat je lichaam al dorstsignalen af geeft ruim voordat er sprake is van uitdroging.

Een andere mythe is dat je zoveel zou moeten drinken dat je plas helemaal helder is. Maar dat hoeft ook al niet, met lichtgele plas is niets mis.

Naast helemaal heldere urine leren de ervaringen van veel mensen dat er nog een paar signalen zijn die erop kunnen wijzen dat je te veel water drinkt. Bijvoorbeeld als je koude handen en voeten krijgt of als je ‘s nachts regelmatig wakker wordt om te plassen.

Hoeveel moet je drinken?

Hoeveel je moet drinken is heel eenvoudig: drink als je dorst hebt! :-)

Het is onverstandig om te denken dat we slimmer kunnen zijn dan moeder natuur. Dorst bestaat niet voor niets. Het is een signaal om duidelijk te maken dat er meer vloeistoffen nodig zijn. Luister daar naar en je doet het perfect!

Zorg dan wel dat je niet wacht met drinken totdat je niet lekker wordt van de dorst. Dat is ook weer overdreven ;-) Vaak zijn mensen zo druk met van alles en nog wat, dat je allerlei lichaamssignalen mist. Zo heb ik zelf nogal de neiging om maar bezig te blijven net zolang tot ik zo nodig moet plassen dat ik naar de wc kan rennen. Dat valt niet bepaald in de categorie 'goed voor jezelf zorgen'. Zo is het ook met dorst. En netjes luisteren naar je dorstsignalen is dan een goede oefening en prima eerste stap om beter voor jezelf te zorgen.

Conclusie: je lichaam weet exact hoeveel vocht het nodig heeft, luister goed naar je signalen en je drinkt exact wat jij in jouw situatie nodig hebt. Precies genoeg, nooit te veel en nooit te weinig!

Wat kun je het beste drinken?

Zelf drink ik graag water, thee, soep, waterkefir of green juice. Andere gezonde opties zijn melkkefir, smoothies of kombucha. Wil je wat afwisseling? Op pinterest houd ik een bord bij met allerlei verschillende gezonde drankjes.

En nu jij!

Wat drink jij graag?

Interessant artikel? Meld je gratis aan en mis niets meer!

Voornaam

Emailadres

Zelfgemaakt vanille extract voor de paleo bakker

Heb je de geweldige wereld van ‘paleo bakken’ al ontdekt? Er zijn ontzettend veel heerlijke recepten te vinden, van ijs tot chocoladekoekjes tot appelcake. Lekker voor af en toe als lekkere snack. Daarnaast zijn dit soort recepten heel belangrijk geweest als zogenaamde ‘transition foods’ toen we mijn zeer kieskeurige etertje wilden laten wennen aan minder brood eten. In plaats van brood kreeg hij bij de lunch een stukje chocoladecake, in plaats van een boterham als tussendoortje een chocoladekoekje (hebben jullie het chocoladethema al door? ;-) ). Hij vond het heerlijk en het maakte de overgang voor hem veel makkelijker, en leuker! En ook leuk: op deze manier is hij voor het eerst ooit courgette gaan eten (die gaat door de chocoladecake!).

Paleo baksels zoals chocoladecake zijn natuurlijk niet de gezondste keuze die je kunt maken. Bij een goede invulling van een paleo eetpatroon staat een hoge voedingswaarde voorop en de voedingswaarde van een stukje paleo chocoladetaart is niet vergelijkbaar met die van een kopje zelfgemaakte bouillon.

Ik raad dus niemand aan om je nieuwe paleo eetpatroon volledig te vullen met dit soort lekkere baksels. Maar voor een snack voor af en toe kan het best. En zoals gezegd, het is een goede manier om de overgang van een standaard Nederlands dieet naar een gezonder eetpatroon eenvoudiger te maken.

Wees wel zuinig met paleo baksels als je probeert te herstellen van een chronische ziekte of als je wilt afvallen. In het geval van een chronische ziekte is het heel belangrijk dat je de voedingswaarde van je dieet zo hoog mogelijk krijgt, paleo baksels passen daar maar beperkt in.

En als je wilt afvallen zijn zogenaamde ‘highly palatable foods’ een valkuil. Een highly palatable food is voeding die heel smaakvol is en die je een hoge beloning geeft als je het eet. Vooral de combinatie van zoet en vet valt in deze categorie. Voor veel mensen is het moeilijk om gematigd om te gaan met highly palatable foods en is het moeilijk om als je eenmaal aan dat eerste koekje begint niet te overeten. In dat geval kun je paleo baksels beter vermijden tot je je doelstellingen op het gebied van gewichtsverlies hebt bereikt.

Wat is het verschil tussen vanille extract en vanille essence?

In paleo baking wordt vanille extract veel gebruikt. Het is een eenvoudige manier om wat je bakt een zoetige, lekkere smaak mee te geven. In de Nederlandse supermarkt is vanille extract bijna niet te krijgen. Wat je daar vaak vindt zijn de vanille *aroma* flesjes van Dr. Oetker of vergelijkbare producten. Vanille aroma wordt gemaakt van vanilline, dat is een synthetische smaakstof met een vanille smaak en geur.

Vanille extract daarentegen is een natuurlijk product van alcohol waarin vanillestokjes zijn getrokken.

Lekkerder, goedkoper en supereenvoudig te maken

Er zijn verschillende redenen om vanille extract zelf te maken:

• Vanille extract is zoals gezegd bijna niet te vinden in de Nederlandse supermarkten
• Je kunt het op een paar plekken wel online bestellen, maar zelf maken is een stuk goedkoper
• Vanille extract is lekkerder dan vanille aroma
• Het is binnen een minuut te maken, dus supereenvoudig

Je hebt vast al eerder recepten gezien voor het zelf maken van je eigen vanille extract. Waarschijnlijk dacht je toen ‘Leuk, moet ik ook eens doen’ en bleef het daarbij. Maar niet na vandaag! Want het is echt te makkelijk en lekker om niet te doen, dus zet nu gelijk een fles wodka en wat vanillestokjes op je boodschappenlijstje :-)

Het is heel makkelijk om in de perfectie valkuil te vallen. Op allerlei blogs zie je mensen vanille extract maken in mooie glazen flesjes met creatieve zelfgemaakte etiketten erop. Ik zou dat ook wel willen, maar daar heb ik helemaal geen tijd voor! En dat is ook echt niet nodig. Hieronder laat ik de simpelste en beste manier om vanille extract te maken zien.

Vanille extract

Ingrediënten:

• Fles wodka
• Stuk of 6 vanillestokjes

Instructies:

1. Snij de vanillestokjes open
2. Giet een klein beetje wodka uit de fles zodat de fles niet overstroomt als je de vanillestokjes toevoegt
3. Doe de vanillestokjes in de fles wodka
4. Zet de fles een week of 6 weg, als je wilt kun je hem af en toe eens omschudden

Lekker voor in de paleo chocoladetaart!

Heb je de smaak te pakken? Er zijn nog meer smaakvolle extracten die je eenvoudig zelf kunt maken. Probeer bijvoorbeeld ook eens muntextract of citroenextract. Muntextract is lekker in combinatie met chocolade en citroenextract in cake of koekjes.

En nu jij!

Staan wodka en vanillestokjes al op je boodschappenlijstje?

Interessant artikel? Meld je gratis aan en mis niets meer!

Voornaam

Emailadres

Bepaal in vijf stappen hoeveel koolhydraten jij nodig hebt

Met een paleo (of SCD of GAPS) eetpatroon is het heel makkelijk om te weinig koolhydraten te gaan eten. De granen en suiker die je op deze diëten uit je eetpatroon schrapt, bevatten namelijk veel koolhydraten. De granen en suiker kon ik persoonlijk missen als kiespijn, maar de koolhydraten niet. Veel mensen hebben een vergelijkbare ervaring, de hoeveelheid koolhydraten die je eet kan het verschil maken tussen succes of mislukking van je nieuwe gezonde eetpatroon.

Het is dus heel belangrijk om te weten wat de signalen zijn van het eten van te veel of te weinig koolhydraten en om te bepalen wat voor jou de optimale hoeveelheid koolhydraten is.

Verschillende soorten koolhydraten voor verschillende situaties

Niet alleen de hoeveelheid koolhydraten die je eet is van belang, maar ook het type koolhydraten. De ene koolhydraatbron is in bepaalde situaties geschikter dan de andere. Er zijn grofweg drie bronnen van koolhydraten:

• zetmeelarme groente zoals bladgroente, tomaat, komkommer, wortel, pompoen (de laatste twee bevatten wel behoorlijk wat koolhydraten, maar niet in de vorm van zetmeel)
• zetmeelrijke groente zoals zoete aardappel, pastinaak, bakbanaan
• fruit

Als je problemen hebt met je stofwisseling zoals diabetes, dan beperk je de hoeveelheid fructose in je dieet en beperk je dus het aantal stuks fruit tot bijvoorbeeld één per dag. Als je een verstoorde darmflora hebt, zoals in het geval van SIBO, dan kun je wel enkelvoudige suikers zoals de suikers in fruit eten, maar beperk je de meervoudige suikers in zetmeelrijke groente. Als je heel actief bent, dan neem je juist extra zetmeelrijke groente en kies je voor fruit met veel glucose (bijvoorbeeld bananen). Als je low carb wil eten, leg dan de prioriteit bij zetmeelarme groente zodat je in ieder geval genoeg vitamines en mineralen binnen krijgt.

Bron: The Paleo Mom - Optimizing Carbohydrate Intake for Your Body

Hoeveel koolhydraten voor jou optimaal is, is een kwestie van uitproberen

Er is helaas geen voor iedereen geldend recept voor een optimaal dieet. De ene persoon heeft veel meer behoefte aan koolhydraten dan de ander. Een ander verschil is dat de ene persoon beter kan functioneren op sterk uiteenlopende verhoudingen van hun macronutriënten dan de ander. Deze mensen doen het goed op een low carb, low fat of wat voor dieet dan ook. Dat zijn meestal de mensen die sowieso al niet veel gezondheidsproblemen hebben ;-)

Heel zwart wit gezegd is het zo dat hoe meer lichaamsbeweging je hebt, des te meer koolhydraten je nodig hebt. En dat als je overgewicht hebt zonder verdere gezondheidsproblemen je waarschijnlijk - tijdelijk? - toe kan met minder koolhydraten om af te vallen.

Andere factoren die van invloed zijn op hoeveel koolhydraten je nodig hebt zijn je genen, de gezondheid van je stofwisseling, en je stressniveau.

Stappenplan voor het bepalen van jouw optimale hoeveelheid koolhydraten

Stap 1: Kies een koolhydraatniveau dat past binnen jouw situatie en gezondheidsdoelen (dus bijvoorbeeld: hoger als je veel sport, lager als je wilt afvallen). Als je geen idee hebt wat voor jou geschikt is, dan zou je kunnen beginnen met een ‘moderate’ hoeveelheid koolhydraten. Een behulpzame leidraad voor vrouwen om als uitgangspunt te nemen voor een maaltijd met een moderate hoeveelheid koolhydraten is:

• een handpalm proteïne
• een vuist groente
• een handje koolhydraten (fruit of zetmeelrijke groente)
• een duim vet

Stap 2: Voer een voorbeeld van jouw dagmenu in in een online calorieteller. Mijn favoriet is Cronometer*. Controleer daarmee of de hoeveelheid koolhydraten die je eet past binnen je doel. Als je te veel of te weinig koolhydraten eet, sleutel dan wat binnen Cronometer door als je te hoog zat zetmeelarme groente te verhogen en fruit en zetmeelrijke groente te verminderen, of juist andersom als je te weinig koolhydraten binnen kreeg.

Stap 3: Zorg dat je geen andere dingen aan je dieet verandert dan het koolhydraatniveau omdat het anders niet meer duidelijk is wat waardoor komt. Blijf ongeveer een week of drie op hetzelfde koolhydraatniveau zitten. Je lichaam heeft namelijk de tijd nodig heeft om eraan te wennen waardoor een paar dagen niet genoeg is om er iets zinnigs over te zeggen.

Maar zoals altijd: als je je er echt slecht van gaat voelen, ga dan weer terug naar de oudere situatie. Misschien is het door jou gekozen koolhydraatniveau dan echt ongeschikt voor jouw situatie, of misschien moet je langzamer overgaan van je huidige naar je nieuwe eetpatroon.

Stap 4: Let op de volgende signalen:

• Energie
• Slaap
• Gewicht
• Sportprestaties
• Humeur
• Food cravings

Als één van deze zaken problemen geeft, terwijl dat voor de koolhydraatverandering niet zo was, dan is dat een signaal dat je te weinig of te veel koolhydraten eet.

Stap 5: Na drie weken evalueer je hoe het gaat en als het bevalt, dan houd je het voorlopig zo. Als het niet bevalt, kun je de hoeveelheid koolhydraten aanpassen. Onderstaande kun je als leidraad gebruiken, maar zijn geen vaste regels, dus luister hierbij goed naar je lichaam. 

Als je low carb deed en het bevalt niet, dan kun je lager gaan, maar dan kom je in ketose gebied terecht. Dit zou ik niet zonder goede begeleiding doen. 

De meest logische eerste stap als je klachten hebt op low carb is om je koolhydraten iets te verhogen.

Als je low-moderate carb deed en je had moeite met slapen, was vermoeid of voelde je gestrest of chagrijnig, dan is het waarschijnlijker dat je te weinig koolhydraten at en kun je je koolhydraten iets verhogen.

Als je je goed voelde en graag gewicht wil verliezen, maar je een plateau in je gewichtverlies hebt bereikt, kun je je koolhydraten iets verlagen.

Als je moderate-high carb deed en je je niet goed voelde dan kun je het best als eerste proberen iets minder koolhydraten te eten. De meest voorkomende reden om in dit geval meer koolhydraten te gaan eten is als je heel veel (echt heeel veel!) sport.

Dit zijn typische signalen als je je koolhydraten verhoogt of verlaagt

Als je je koolhydraten vermindert, kun je je daar in het begin heerlijk bij voelen. Als je overgewicht hebt, verliezen mensen in deze fase makkelijk kilo’s. Na een tijdje vermindert het gewichtsverlies en ga je nog wat minder koolhydraten eten om dat goede, fitte gevoel weer terug te krijgen en nog wat meer af te vallen. Als dat effect vermindert, ga je nóg wat minder koolhydraten eten. Maar deze keer helpt het niet en voel je je slapper, kom je zelfs weer wat kilo’s aan. Als je ‘s nachts wakker wordt om te plassen, het vaak koud krijgt, je sneller dan normaal gestrest raakt, en je sterke behoefte krijgt aan bepaalde soorten voeding, dan ben je te laag gegaan en kun je de hoeveelheid koolhydraten beter weer iets verhogen. Te beginnen met wat zetmeelrijke groente.

Als je nu je koolhydraten gaat verhogen, voel je je waarschijnlijk al snel weer iets beter. Je slaapt beter, bent weer lekker warm en je voelt je weer fitter. Als je vervolgens nog wat meer koolhydraten gaat eten, voel je jezelf misschien nóg beter. Als je nu nog meer koolhydraten gaat eten kun je enorme trek krijgen tussen maaltijden, sterke snaaizin en hongerig als je naar bed gaat. Dan is deze hoeveelheid koolhydraten voor jou waarschijnlijk iets te hoog en kun je wat minder koolhydraten gaan eten.

Steeds mee veranderen

Hoeveel koolhydraten voor jou optimaal is, is geen vast gegeven. Zoals hierboven al beschreven zijn er allerlei factoren van invloed op je koolhydraatbehoefte. Zoals je gezondheid, hoeveel last je hebt van stress, hoeveel lichaamsbeweging je krijgt, etc.

Blijf daarom goed naar je lichaam luisteren en als je meer of minder trek krijgt in koolhydraatrijke voeding, verander dan wat en kijk of je je daar beter bij voelt.

En nu jij!

Heb jij gezondheidsproblemen die kunnen komen door het eten van te veel of te weinig koolhydraten?

* Cronometer is een gratis Engelstalige calorieteller. Als je Engels goed genoeg is om ermee overweg te kunnen, raad ik deze van harte aan. Omdat Cronometer heel veel detail informatie geeft over je voeding. Alles staat erin, de vitamines, mineralen, omega 3 en omega 6, etc. Bovendien legt het de nadruk op de voedingswaarde van je voeding en dat vind ik heel belangrijk.
De gratis Nederlandse calorietellers die ik ken geven met name info over het aantal calorieën en het percentage vet, proteïne en koolhydraten. Zonder alle detailinfo die Cronometer wel geeft. Bovendien ligt de nadruk in alle info sterk op je gewicht en over hoeveel je afvalt, niet zo zeer op de voedingswaarde van je voeding. Dat laatste is echter zeer belangrijk als je gezonder wilt worden.

Mocht je niet goed uit de voeten kunnen met de Engelstalige Cronometer, dan zijn dit een paar gratis Nederlandstalige opties:

• http://www.myfitnesspal.com/nl/
• http://www.fatsecret.nl/
• http://www.calorieteller.nl
• https://mijn.voedingscentrum.nl/

Interessant artikel? Meld je gratis aan en mis niets meer!

Voornaam

Emailadres

Is een paleodieet een low carb dieet?

Een low carb dieet is tegenwoordig heel populair. Vooral voor gewichtsverlies. Voordat je aan een low carb (of: koolhydraatarm) dieet begint, moet je een paar dingen weten. Er zitten namelijk niet alleen voordelen aan een low carb dieet...

Daar kwam ik na een tijdje op het GAPS dieet zelf ook achter. Met een GAPS dieet eet je als je niet goed oplet al snel behoorlijk low carb. Daar kreeg ik - gek genoeg - pijn in mijn zij van. Wat extra koolhydraten eten had dat gelukkig zo weer verholpen.

Wat is low carb en waarom zou je dat doen

In een low carb dieet eet je weinig koolhydraten. De reden om een dergelijk dieet te volgen is meestal de wens om gewicht te verliezen. Het achterliggende idee is dat je bloedsuikerspiegel minder schommelt als je weinig koolhydraten eet en dat je daardoor minder insulineproblemen krijgt en dat zorgt dan weer voor minder vetopslag. Bovendien zou je lichaam dan meer op vetverbranding gaan werken in plaats van glucoseverbranding voor energie. En ook dit zou moeten helpen bij gewichtsverlies.

Ik zeg expres ‘zou’, want dit principe werkt niet altijd bij iedereen even goed. Weinig koolhydraten eten kan je hormonen uit balans brengen, je weerstand verminderen, je stofwisseling vertragen en je spieropbouw verminderen. En als je pech hebt, neemt je gewicht weer toe op een low carb dieet...

Low carb eten is een chronische stressbelasting voor je lichaam

Low carb eten is voor je lichaam een stressor doordat je lichaam cortisol moet aanmaken om zelf glucose te kunnen produceren bij gebrek aan voldoende glucose uit koolhydraten uit je voeding.

Cortisol is een stresshormoon en als het verhoogd is door het low carb dieet, gebeuren er twee dingen. Het brengt je hormonen uit balans. En daarnaast heeft een gestrest lijf de neiging om meer vet op te slaan.

Je zal extra moeite hebben op een low carb dieet als je ook nog andere vormen van stress in je leven hebt - zoals slecht slapen, chronische stress of overtrainen - omdat je lichaam dan op nog meer manieren stress ervaart.

Als je gezond wil zijn en gewicht wil verliezen, zul je je lichaam niet chronisch moeten stressen. Acute stress kan prima, zoals een stukje sprinten, maar daarna moet je vooral weer lief en aardig en rustig zijn met je lichaam. Chronisch low carb eten is vanuit dit oogpunt bekeken dus geen goed idee.

Is paleo low carb?

Paleo is niet per definitie hetzelfde als low carb. Als we kijken naar wat onze verre voorouders aten, dan kunnen we niet exact zeggen wat ze wel en niet aten en we kunnen al helemaal niet met zekerheid zeggen in welke verhoudingen ze hun voedsel aten. Als je kijkt naar modernere jager-verzamelaarvolken kijkt, dan zie je dat de hoeveelheden vet, proteïne en koolhydraten sterk van elkaar verschillen. Een paar voorbeelden: de Inuït kregen zo’n 90% van hun calorieën binnen als vet en proteïne en slechts 10% als koolhydraten. De Kitavans aten zo’n 30% van hun dieet als vet en proteïne en 70% als koolhydraten.

Een paleo dieet kan dus ingevuld worden met hele verschillende hoeveelheden koolhydraten, van laag tot hoog. Ik denk dat dit juist een belangrijke reden voor het succes van de menselijke soort is, dat we in staat zijn geweest om goed te gedijen op zeer verschillende diëten.

Dit betekent overigens niet dat iedereen het goed doet op wat voor dieet dan ook. Je genen, hoeveel lichaamsbeweging je krijgt, je gezondheid, stressniveau, het is allemaal van invloed op je behoefte aan koolhydraten.

De hoeveelheid koolhydraten die voor jou optimaal is, zal gedurende de tijd veranderen. En zal ergen liggen boven de nul, maar onder de 350 gram koolhydraten die het Voedingscentrum vrouwen maximaal per dag aanraadt, want dat is wel weer erg hoog ;-)

Low carb voor vrouwen

Voor veel vrouwen is gewicht verliezen een belangrijke reden om met een paleodieet te beginnen. Eerdere ervaringen met diëten waarin het aantal calorieën drastisch werden verlaagd en bepaalde voedselgroepen werden beperkt, zorgen ervoor dat het idee om low carb te gaan eten best logisch klinkt. En in het begin is het vaak ook een succesvolle strategie en lijken de kilo’s als sneeuw voor de zon te verdwijnen. Als dan na een tijdje het gewichtsverlies stopt, denken veel vrouwen dat ze het dieet nog niet goed genoeg toepassen en verlagen ze het aantal koolhydraten nog verder en gaan ze intensiever sporten. 

Er zijn al veel vrouwen op die manier in de problemen geraakt. Door een lange periode te weinig koolhydraten te eten raakten hun hormonen zover uit balans dat ze ziek werden, psychische klachten kregen, meer overgewicht kregen in plaats van gewichtsverlies, slecht gingen slapen etc. Voorbeelden van dergelijke verhalen lees je hier, hier en hier.

Low carb is soms juist wel een goed idee

Het is dus duidelijk dat low carb niet altijd een goed idee is en voor sommige mensen zelfs gezondheidsproblemen kan veroorzaken. Maar in sommige gevallen kan een low carb dieet wel degelijk goed helpen. Een low carb dieet is succesvol gebruikt door mensen met bepaalde vormen van kanker, MS, diabetes, small intestinal bacterial overgrowth (SIBO), of neurologische aandoeningen zoals epilepsie, etc.

Van sommige van deze aandoeningen kun je herstellen met een tijdelijk low carb dieet. In sommige gevallen is een langdurig zeer low carb dieet nodig.

Een ander voordeel van een low carb dieet is dat je zo goed als alle granen, peulvruchten en suikers zal moeten schrappen om je koolhydraten voldoende te verminderen. Dit zijn voedingsmiddelen met een relatief lage voedingswaarde, dus als je die vervangt door dingen als vlees, vis en groente, zul je daar zeker gezonder van worden.

In alle gevallen wil ik je aanraden om als je een low carb dieet overweegt, dit pas te doen nadat je je goed hebt ingelezen en iemand met verstand van zaken hebt gevonden die jou hierin kan begeleiden.

En nu jij!

We weten nu dat een low carb dieet in sommige gevallen heel nuttig kan zijn, maar dat het - vooral voor vrouwen - ook voor allerlei gezondheidsproblemen kan zorgen. Hoe weet je dan hoeveel koolhydraten *jij* precies zou moeten eten? De beste manier is om verschillende hoeveelheden en soorten koolhydraten uit te proberen en te kijken wanneer je je het beste voelt. Volgende week geef ik een duidelijk stappenplan om te zorgen dat je niet te veel of te weinig koolhydraten eet.

Heb jij ervaring met een low carb dieet? Ik hoor je ervaring graag!

Interessant artikel? Meld je gratis aan en mis niets meer!

Voornaam

Emailadres

Hoe je met zonlicht je vitamine D kunt optimaliseren

Wat een heerlijk weer deze week! Ik zit lekker in de zon met een kopje thee, terwijl mijn dochtertje het al zomerweer vindt en met haar vriendinnetje samen in haar badpak zit te zonnen :-)

Dit zonnige weer is goed nieuws voor onze gezondheid. Want iedereen weet dat planten zonlicht nodig hebben, maar wist je dat mensen ook zonlicht nodig hebben?

Vitamine D beïnvloedt veel processen in je lichaam

Zonlicht zorgt ervoor dat je in je huid vitamine D kunt aanmaken. En vitamine D is heel belangrijk voor je gezondheid. Vitamine D is eigenlijk een soort hormoon. Net als andere hormonen reguleert vitamine D lichaamsprocessen. Hier een paar belangrijke:

• Het reguleert de hoeveelheid calcium in je bloed en daarmee de botdichtheid. Vitamine D werkt hiervoor samen met vitamine K2 en vitamine A.
• Het reguleert de respons van het immuunsysteem op virussen en bacteriën.
• Het reguleert de genen die celvermeerdering, -differentiatie en -dood reguleren. Daarmee heeft het een belangrijke rol in het ontstaan van bijv. kanker.
• En voor mij persoonlijk een belangrijke: het vermindert autoimmuunreacties en chronische ontstekingen. 

Over hoeveel vitamine D optimaal is, lopen de meningen uiteen. Lang werd er gesteld dat minstens een niveau van 60-70 nmol/l optimaal was en dat boven de 100 zelfs ook nog goed zou zijn. De laatste tijd komen er steeds meer geluiden dat een lager niveau goed is, tussen de 30 en de 60. Dus nou, ja, goed, veel duidelijker wordt het er niet op ;-)

Er zijn drie manieren om vitamine D binnen te krijgen:

• Door je voeding en dan met name vette vis (zoals haring, makreel en zalm), levertraan en ei. Maar verwacht hier niet al te veel van, er zit niet veel vitamine D in je voeding.
• Vitamine D supplementen. Vitamine D is een in vet oplosbare vitamine die je niet makkelijk via je urine uitplast. Het is dus mogelijk om toxische hoeveelheden vitamine D binnen te krijgen, vooral bij een tekort aan vitamine A en K2. Laat daarom je niveau meten als je vitamine D supplementen gebruikt.
• De belangrijkste manier om vitamine D te verhogen: met zonlicht kan je huid vitamine D aanmaken. 

De beste manier om je vitamine D te verhogen is dus via zonlicht! Het mooie is dat dat een zelfregulerend proces is. Als je genoeg hebt, stopt de aanmaak van vitamine D vanzelf. 

Hoe produceer je vitamine D

In je huid zit cholesterol (cholesterol is niet slecht!), UVB-stralen zetten die cholesterol om in vitamine D. Dit wordt door je lijf opgenomen en gaat naar je lever, samen met de vitamine D die je binnenkrijgt door voeding of supplementen. Daar wordt het omgezet in een andere vorm van vitamine D en die vorm wordt door je nieren omgezet in de uiteindelijke vorm van vitamine D die je lichaam kan gebruiken.

 Als je je vitamine D laat testen, dan wordt normaal gesproken de 25-hydroxyvitamine D3 vorm gemeten die je lever aanmaakt en niet de 1,25-hydroxyvitamine D3 die je nieren aanmaken en die je lichaam gebruikt. Dat komt doordat de 25 vorm nauwkeuriger te meten is.

Alleen UVB-stralen maken vitamine D

Zonlicht bestaat uit veel verschillende golflengtes. Alleen de UVB-stralen zorgen ervoor dat je huid vitamine D gaat aanmaken. UVA-stralen doen dat niet, maar kunnen de huid wel beschadigen en verouderen.

UVB-stralen worden veel makkelijker tegengehouden dan UVA-stralen. Als de zon lager aan de hemel staat, wordt de UVB-golflengte weerkaatst door de atmosfeer en bereikt het je huid niet. UVA-stralen worden minder snel weerkaatst en bereiken je huid dan nog wel.

“Als je schaduw langer is dan hoe lang jij bent (geeft een indicatie van hoe hoog de zon aan de hemel staat), maak je niet veel vitamine D aan.”

— http://www.vitamindcouncil.org/about-vitamin-d/how-do-i-get-the-vitamin-d-my-body-needs/

Hetzelfde gebeurt met wolken, die weerkaatsen de UVB-stralen (alleen als er overal wolken zijn, niet met hier en daar een wolk), maar laten de UVA-stralen wel door.

Ook glas houdt bijna alle UVB tegen terwijl het de UVA doorlaat. 

Resultaat: geen aanmaak van vitamine D, maar je verbrandt wel... Als het bewolkt is, of de zon staat laag aan de hemel, of je zit achter glas heeft zonnen voor vitamine D aanmaak dus minder zin. 

De ‘vitamine D winter’

In Nederland komt de zon alleen tussen april en augustus hoog genoeg om voldoende UVB-stralen te krijgen om vitamine D aan te maken. En dan vooral op het midden van de dag.

In de winter staat de zon hier zo laag, dat de meeste UVB-stralen ons niet bereiken. Bovendien is je lijf in de winter doorgaans meer bedekt met kleding vanwege de kou en komt er dus een kleiner deel van je huid in contact met zonneschijn.

Daarom loop je in de winter een grotere kans op een vitamine D tekort. Gelukkig gaat dit meestal wel goed doordat je de extra vitamine D aanmaak van de zomer kunt opslaan in je vetcellen en doordat je ook nog wat via je voeding binnenkrijgt. Mits je gezond eet natuurlijk, dus voldoende vette vis en dergelijke eet.

Hoeveel zonlicht heb je nodig?

Als je zonnebrandcrème gebruikt, worden de UVB-stralen tegengehouden en maak je geen vitamine D aan. In de zon zitten voor vitamine D aanmaak heeft dan geen zin. Daarom is het aan te raden om eerst zonder zonnebrandcrème te zonnen en pas daarna zonnebrandcrème te smeren om niet te verbranden. 

Blanke mensen die midden op een zomerdag zonder zonnebrandcrème 20-30 minuten in de zon zitten, maken al gauw zo’n 10.000 IU vitamine D aan. Veel hè?  Vooral vergeleken met de hoeveelheden in vitamine D supplementen. Is 10.000 dan niet veel te veel? Nee, dat is juist het mooie, je lichaam stopt met het aanmaken van vitamine D zodra er genoeg is. 

Hoe donkerder je huid, des te moeilijker maak je vitamine D aan. Een blanke huid is een aanpassing van de menselijke soort om voldoende vitamine D te kunnen maken op een noordelijkere breedtegraad. De lichtere huid zorgt ervoor dat je makkelijker vitamine D aanmaakt. Mensen in Nederland met een donkerdere huid hebben meer tijd in de zon nodig om voldoende aan te maken. Wel vijf tot zes keer zoveel tijd.

Praktische tips voor zonnen voor vitamine D aanmaak

De eerste en belangrijkste tip voor gezond zonnen is dat je moet zorgen dat je niet verbrandt. Dat is heel slecht voor je huid en zorgt niet voor extra aanmaak van vitamine D. Als je genoeg zon hebt gehad en meer zon ervoor gaat zorgen dat je verbrandt, bescherm je je huid door uit de zon te gaan, kleren aan te trekken of zonnebrandcrème te gebruiken.

“Drie keer in de week 15 à 20 minuten in de zomerzon met het gezicht en blote armen en benen is genoeg. Dat lijkt weinig, maar veel mensen halen dat niet.”

— http://melchiormeijer.wordpress.com/2013/04/28/het-sluipende-gevaar-van-te-weinig-zon/

Midden op de dag zijn er de meeste UVB-stralen en is vitamine D aanmaken het makkelijkst. Het is een heel goede gewoonte om tijdens je lunch naar buiten te gaan. Een paar minuutjes maken echt al een boel verschil!

Zorg dat je zoveel mogelijk van je huid blootstelt aan de zonnestralen. Met alleen je handen en je gezicht in de zon helpt, maar als je je armen en benen bloot hebt, maak je veel meer vitamine D aan.

Was de vitamine D niet van je huid. Zonnestralen zorgen ervoor dat cholesterol in de huid wordt omgezet naar vitamine D3. Deze vitamine D is een vetoplosbare stof en wordt in de loop van ongeveer 48 uur vanaf je huid door je bloed opgenomen. Als je je met zeep wast, schijn je de vitamine D er weer vanaf te kunnen wassen. Hilarisch toch? Dat je al die moeite kan hebben gedaan om vitamine D aan te maken en dat je het er dan zo weer afwast met zeep! :-)

Ik heb inmiddels lang genoeg in de zon gezeten en mijn thee is ook op! Ik ga maar even wat eten maken ;-)

En nu jij!

Wat ga jij doen om genoeg zonlicht te krijgen?

Interessant artikel? Meld je gratis aan en mis niets meer!

Voornaam

Emailadres

Waarom maagzuurremmers vaak helemaal geen goed idee zijn

Je kent de reclames vast wel “...zet overtollig maagzuur snel en effectief om in water en andere lichaamseigen stoffen. Je maag is zo weer helemaal rustig!”. Brandend maagzuur en reflux zijn veelvoorkomende problemen en worden normaal gesproken behandeld met maagzuurremmers en -beschermers. De theorie is dat er te veel maagzuur is en dat er daarom maagzuurremmers nodig zijn om van het nare, brandende gevoel af te komen.

Ik ga uitleggen waarom dat in de meeste gevallen niet klopt en waarom het zelfs schadelijk voor je gezondheid kan zijn. En natuurlijk leg ik vervolgens ook uit wat je dan wèl kunt doen.

Verwarring met te veel maagzuur en het probleem met maagzuurremmers

Hoe zit het nu met die maagzuurremmers? Het punt is dat *te weinig* maagzuur klachten veroorzaakt die lijken op te veel maagzuur! Dat zit zo...

Als er te weinig maagzuur is, blijft voedsel langer in de maag en wordt het niet goed verteerd. Tegelijkertijd zorgt te weinig maagzuur ervoor dat er in je dunne darmen een omgeving ontstaat die een overgroei van bacteriën mogelijk maakt. Dat komt doordat de - door een te lage maagzuur - onverteerde voedseldeeltjes niet goed worden opgenomen, en daardoor overblijven in je darmen om door bacteriën als voedsel gebruikt te worden (met als resultaat: bacteriegroei en gas). 

De niet goed verteerde voedselbrij in je maag, en de bacterie overgroei in je darmen veroorzaken allebei gassen die druk uitoefenen op je maag.

De druk die dit veroorzaakt op de slokdarmkringspier zorgt ervoor dat deze open kan en de maaginhoud terug richting slokdarm kan gaan. Dit is NOOIT de bedoeling! De maagwand is tegen maagzuur bestand, maar de slokdarm absoluut niet.

Zelfs een beetje maagzuur dat op deze manier in de slokdarm belandt, veroorzaakt klachten.

Dus zo zie je dat in dit geval een teveel aan maagzuur helemaal niet de oorzaak is van dat nare, brandende gevoel. Als je in een dergelijk geval een maagzuurremmer slikt, dan vermindert daardoor de zuurgraad van je maag zodat de voeding die terug komt in je slokdarm minder brandt. Dit is natuurlijk alleen maar symptoombestrijding.

Een arts die mensen met refluxklachten behandelt constateerde dat 90% van zijn patiënten niet te veel maagzuur heeft, maar te weinig! Als je last hebt van brandend maagzuur is de kans dus veel groter dat je te weinig maagzuur hebt dan te veel. Controleer bij dit soort klachten daarom altijd eerst of je te weinig maagzuur hebt.

Laten we nu eerst kijken hoe je aan te weinig maagzuur komt, wat de symptomen zijn, hoe je het kunt testen en wat je eraan kunt doen.

Oorzaken van te weinig maagzuur

Er zijn verschillende oorzaken van te weinig maagzuur. Ik denk dat de belangrijkste stress is. Je lichaam heeft grofweg twee standen, de gestreste ‘fight or flight’ stand en de ontspannen ‘rest and digest’ stand. Je maakt alleen voldoende maagzuur aan als je in de ‘rest and digest’ stand staat. Ben je chronisch gestrest, dan gaat je lichaam chronisch te weinig maagzuur aanmaken.

Een andere mogelijkheid is dat je maagslijmvlies is beschadigd door een autoimmuunreactie.

“Dit slijmvlies kan ontstoken raken, waardoor je last kunt krijgen van maagpijn, een opgeblazen gevoel, een gebrek aan eetlust en brandend maagzuur. In de meeste gevallen is de maagslijmvliesontsteking het gevolg van een autoimmuunproces. Het immuunsysteem verklaart in een reactie op een externe trigger per ongeluk de oorlog aan het maagslijmvlies, waardoor het ontstoken raakt en langzaam wordt afgebroken.”

— https://melchiormeijer.wordpress.com/2013/11/17/tarwekwaal-nr-1-brandend-maagzuur/

Je beschadigde maagslijmvlies is dan niet meer in staat om voldoende maagzuur aan te maken.

Een andere mogelijkheid is een overgroei van bepaalde soorten bacteriën. Bij een gezonde, hoge zuurgraad in je maag kunnen bacteriën niet tot amper overleven. Daarom geven sommige bacteriën stofjes af die de productie van maagzuur verminderen zodat ze toch in de maag in leven kunnen blijven. H.Pylori is hier een voorbeeld van.

Symptomen van te weinig maagzuur zijn zeer divers

Omdat te weinig maagzuur een slechte start van je spijsvertering veroorzaakt waardoor je voedsel niet goed verteerd wordt, zorgt het voor een heel breed scala aan symptomen.

Een belangrijk kenmerk is dat je het gevoel hebt dat je eten in je maag blijft zitten. En vooral ook dat je moeite hebt met het verteren van vlees (iedereen die vegetarisch eet omdat ze vlees niet goed kunnen verteren, I'm talking to you!).

Andere symptomen zijn brandend maagzuur, reflux, opgeblazen gevoel, geen honger meer hebben, boeren laten na een maaltijd, constipatie/diarree, onverteerde voedselresten in ontlasting, acne, vitamine- en mineralentekorten, de lijst is eindeloos.

Hoe weet ik of ik te veel of te weinig maagzuur heb?

Ok, tijd om iets op te biechten :-) Ik ben dol op allerlei vage testjes die je zelf thuis kunt uitvoeren! Ik ken er twee om te kijken of je te weinig maagzuur hebt. Ik geef geen garanties over de betrouwbaarheid ervan ;-)

1. Baking soda test: meng 1/4 theelepel baking soda met ongeveer 150 milliliter water en drink dat ‘s ochtends vroeg voordat je iets anders eet of drinkt. Neem de tijd op en meet hoe lang het duurt voordat je moet boeren. Als het langer dan vijf minuten duurt, dan hoef je niet langer te meten. Als je gelijk moet boeren, was je maagzuur te hoog, duurt het langer dan 2-3 minuten voor je moet boeren, dan was het te weinig. Het advies is om deze test drie ochtenden te doen en de resultaten te middelen om een nauwkeuriger resultaat te hebben. Hier kun je meer lezen.
2. Bietjes test: Drink of eet drie dagen achter elkaar bieten(sap). Een klein glaasje bietensap of één flinke gekookte of rauwe biet. Houd de kleur van je urine in de gaten. Bij te weinig maagzuur wordt de kleurstof in bietjes onvoldoende afgebroken waardoor het in je urine belandt en het roze of zelfs rood kleurt. Meer lezen kun je hier en hier.

Dat was leuk toch? :-) Nu de meest nauwkeurige test en tegelijk ook een effectief middel om je maagzuur te verhogen: slik betaine HCL + pepsine tijdens een maaltijd met proteïne erin. Als je hier niets van merkt, dan heb je waarschijnlijk te weinig maagzuur. Krijg je een brandend, vol, of heet gevoel bij je maag, dan is je maagzuur niet te laag. Lees hier meer.

Let op: In sommige gevallen kun je geen HCL slikken, lees hieronder meer daarover.

Wat te doen bij te weinig maagzuur

Heb je bovenstaande tests gedaan en blijkt je maagzuur te laag? Er zijn heel veel manieren om dat te verbeteren.

Laten we beginnen met de belangrijkste: je mag niet meer gestrest eten! Beloofd? Ok? Als het nodig is, ga dan ergens alleen zitten om te eten. Tijdens het avondeten vind ik het soms bijvoorbeeld veel te druk en stressvol en dan eet ik boven. Ongezellig?, ja, maar beter dan ziek.

Volgende belangrijke tip: kauw al je eten goed. Niet alleen is je eten daarmee beter voorverteerd, kauwen stuurt ook een signaal naar de rest van je spijsvertering dat er voedsel aan komt. Kauw je eten helemaal tot moes!

Drink geen water tijdens het eten. Dit verdunt je al te lage maagzuur.

Het slikken van betaine HCL + pepsine verhoogt je maagzuur onmiddellijk en levert je pepsine dat mensen met te weinig maagzuur onvoldoende maken en dat nodig is om proteïne te verteren. Bij mij verdwijnen mijn klachten als sneeuw voor de zon met maar een beetje HCL :-)

Begin met een klein beetje HCL, krijg je daar geen branderig gevoel van, slik dan bij de volgende maaltijd een hogere dosis. Verhoog zo langzaam de dosis, net zolang tot je last krijgt van brandend maagzuur. Verlaag dan de dosis iets, en dat is dan voor jou de optimale dosis.

Zelf heb ik dat nooit zo gedaan. Ik ben nooit doorgegaan tot ik brandend maagzuur kreeg, ik stopte bij de dosis die ervoor zorgde dat mijn klachten weggingen.

Na een tijdje HCL gebruikt te hebben, gaat bij veel mensen de maagzuurproductie vanzelf weer omhoog. Dat is ook mijn ervaring.

Let op: gebruik geen HCL als je ontstekingsremmende medicijnen gebruikt zoals prednison, aspirine, ibuprofen (Advil, etc.) of andere NSAID’s. Deze medicijnen kunnen de maag- of darmwand beschadigen en de HCL kan dat verergen waardoor je een maagzweer of -bloeding kunt krijgen.

Gelukkig zijn er nog andere effectieve middelen als HCL geen optie is, deze zijn ook prima *naast* HCL in te zetten:

• Vaak is het toevoegen van een supplement met enzymen zeker in het begin aan te raden. Dat geeft wat extra hulp bij het verteren van je voedsel in de periode dat je dat zelf nog niet goed genoeg kan.
• Drink 10-20 minuten voor een maaltijd 1-2 eetlepels citroensap of appelciderazijn gemengd in een klein glaasje water.
• Eet gember, door je maaltijd of als thee.
• Eet wat zelfgemaakte (niet gepasteuriseerde) zuurkool bij je maaltijd.
• Honing helpt om het maagslijmvlies te herstellen en om een overgroei van H.pylori tegen te gaan.
• In kool zit een enzym dat maagzweren en je maagslijmvlies helpt genezen. Pers er sap van en drink een klein glaasje ervan. Als dat niet goed valt, kool is niet voor iedereen zullen we maar zeggen, dan kun je dit enzym ook in supplementvorm kopen. Bijvoorbeeld deze.
• Zorg dat je voldoende zout eet, dat levert chloride dat nodig is voor maagzuur.

Om blijvend van te weinig maagzuur af te komen is het belangrijk om je maagslijmvlies te herstellen en te zorgen dat er geen overgroei aan bacteriën meer is in maag of dunne darm. Er zijn speciale protocollen om dit te doen. Een goed begin is om een paar weken een low carb paleo dieet te eten. Dit kun je aanvullen met gefermenteerde voeding (zoals zuurkool en yoghurt of kefir als je zuivel goed verdraagt), probiotica supplementen en een paar kopjes zelfgemaakte bouillon per dag. De probiotica helpen je darmflora weer in balans te krijgen en de bouillon herstelt je maag- en darmwand.

Nou, dat was een lang verhaal, ik wilde het eigenlijk inkorten, maar wilde ook graag alle achtergrondinformatie geven zodat je zelf verder kunt als je maagklachten hebt. Fijn dat je tot hier bent gekomen :-)

En nu jij!

Heb jij maagklachten? Heb je wel eens gecontroleerd of je misschien te weinig maagzuur hebt?

Interessant artikel? Meld je gratis aan en mis niets meer!

Voornaam

Emailadres