In mijn vorige blogpost schreef ik over redenen om zuivel wel of niet op te nemen in een paleo eetpatroon. De conclusie was dat dit onder andere afhankelijk is van je darmgezondheid, of je insulineresistent bent of niet, of je een glutenintolerantie hebt, etc. Daarnaast kun je last hebben van een melkeiwitallergie of lactoseintolerantie waardoor zuivel niet aan te raden is.
Er eigenlijk maar één manier om erachter te komen of zuivel een plek heeft binnen jouw dieet. En dat is: het uitproberen! :-) Dus laten we het daar vandaag eens over hebben.
Elimineren
Om erachter te komen of je wel of niet goed tegen zuivel kan, kun je een eliminatie/provocatie test doen. Dat is de beste test om erachter te komen of je last hebt van een voedselintolerantie, betrouwbaarder dan een bloedtest.
Tijdens de eliminatiefase laat je zuivel eerst een tijdje weg uit je dieet. Ik zou dat niet te kort doen, neem daar gerust vier tot zes weken de tijd voor zodat je echt het effect kunt voelen van het schrappen van alle zuivel.
Let goed op dat je niet alleen melk en yoghurt weglaat, maar ook alle andere zuivelproducten en producten waar zuivel in verwerkt is (vaak in de vorm van melkeiwitten of lactose). Dat betekent dus ook boter, kaas, melkkefir en ghee weglaten. Maar ook dat je goed de etiketten van alle producten die je gebruikt moet nalezen.
Alternatieven voor boter en ghee zijn kokosolie en dierlijke vetten zoals rundervet. Een alternatief voor room (voor bijvoorbeeld sauzen) is kokosmelk. En van kokosmelk kun je zelfs kokosyoghurt maken. In plaats van melkkefir, kun je beter een tijdje waterkefir gebruiken. Onderaan deze blogpost vind je een uitleg hoe je melkkefirkorrels kunt gebruiken om waterkefir te maken.
Provoceren
Sommige mensen knappen onmiddellijk op als ze alle zuivel laten staan. Veel mensen merken er echter niet gelijk iets van. Het is dan handig om na de eliminatiefase een provocatiefase te doen. Dat betekent dat je voorzichtig en een-voor-een alle zuivelproducten weer gaat toevoegen. Er is een volgorde waarin je dat het beste kunt doen, de volgorde die ik hieronder beschrijf is gebaseerd op het GAPS protocol, hier kun je daar meer over lezen.
Als je tijdens het provoceren merkt dat het slechter met je gaat, is dat een teken dat zuivel niet goed is voor jou. En dat 'slechter gaan' kan op allerlei gebieden. Misschien krijg je hoofdpijn, spijsverteringsproblemen, kom je aan in gewicht, krijg je psychische klachten, etc. etc. Een zuivelintolerantie kan echt heel veel verschillende symptomen veroorzaken.
Zoals ik in mijn vorige blogpost schreef, zijn het de melkeiwitten en de lactose waar mensen op reageren, en dus niet het vet. Daarom is het verstandig om als eerste ghee te herintroduceren. Dat bestaat zo goed als alleen uit botervet en daardoor wordt het door de meeste mensen goed verdragen.
Als je toch op ghee reageert, ben je blijkbaar zo gevoelig voor melkeiwitten of lactose dat verdere herintroducties van zuivel niet heel zinvol lijken. Als je eerst een darmherstellend protocol volgt zoals het GAPS of paleo auto-immuun protocol, kun je na een paar maanden opnieuw proberen of je ghee dan wel verdraagt.
Reageer je echter niet op ghee, dan kun je verder met boter. Als boter en ghee geen klachten geven, valt er erg veel te zeggen voor het toevoegen van deze producten aan je dieet. Er zitten veel gezonde vetten en in vet-oplosbare vitamines in.
De volgende stap is om zuivelproducten te herintroduceren waar wel melkeiwitten in zitten, maar geen lactose. Om te zorgen dat een zuivelproduct lactosevrij is, moet het lang genoeg gefermenteerd zijn, commerciële producten zijn dat doorgaans niet, dus is het aan te bevelen om deze producten in eerste instantie zelf te maken. Het gaat dan om yoghurt, crème fraîche/sour cream en melkkefir (in die volgorde).
Daarna kun je proberen of kaas goed gaat. Begin dan met een 'harde kaas', bijvoorbeeld Goudse kaas.
Als dat allemaal goed gaat, dan kun je kijken of commerciële yoghurt, crème fraîche/sour cream en melkkefir goed gaan. Ten slotte kun je gewone melk proberen.
Samengevat is dit de volgorde:
- Ghee
- Boter
- Zelfgemaakte yoghurt & crème fraîche/sour cream
- Zelfgemaakte melkkefir
- Kaas
- Commerciële yoghurt, crème fraîche/sour cream, melkkefir
- Melk
Belangrijke tips bij zuivel eliminatie/provocatie
Heel belangrijk! Als je voeding gaat herintroduceren: doe dat dan langzaam! :-) Als je bijvoorbeeld start met yoghurt toevoegen aan je dieet, begin dan met een theelepeltje per dag en bouw dat gaandeweg op tot een bakje yoghurt.
Als je zuivel niet goed verdraagt, kan dat duiden op problemen in je darmen zoals een leaky gut of een verstoorde darmflora. Caseïne (=melkeiwit) kan in die gevallen op een verkeerde manier de darmwand passeren en lactose kan niet goed afgebroken worden zonder gezonde darmflora. Het kan zijn dat je zuivel wel goed verdraagt nadat je de darmwand en darmflora hebt hersteld.
Welke vormen van zuivel zijn het best?
Als blijkt dat je goed tegen zuivel kan, welke vormen van zuivel zijn dan het best? Dit zijn de afwegingen die je daarbij kunt maken:
- Volvette versus magere zuivel: kies altijd de volvette varianten van zuivel. Daar wordt je niet dik van, onderzoeken laten zelfs zien dat hoe meer volvette zuivel je eet, des te meer gewicht je verliest (of: des te minder je aankomt). Er zijn individuele gevallen waarvoor dit niet opgaat, dan is het verstandig om zuivelconsumptie te beperken, denk dan vooral aan de vloeibare calorieën in een glas melk.
- Rauwe versus gepasteuriseerde zuivel: als je aan rauwe zuivelproducten kunt komen is dat een zeer goede optie. Het bevat bijvoorbeeld van nature lactase die nodig is voor het verteren van de lactose.
- Zuivel van grasgevoerde koeien: deze zuivel bevat meer vitamines dan zuivel van niet-grasgevoerde koeien.
- Gefermenteerde zuivel: yoghurt, crème fraîche, sour cream, melkkefir en kaas zijn bekende voorbeelden van gefermenteerde zuivel. Het fermenteren heeft allerlei voordelen, de voedingsstoffen worden makkelijker opneembaar en de lactose wordt (grotendeels) afgebroken. Mensen met een lactoseintolerantie kunnen bijvoorbeeld yoghurt die minimaal 24 uur is gefermenteerd vaak goed verdragen.
En nu jij!
Heb jij al eens een eliminatie/provocatie test gedaan om te ontdekken of je goed tegen zuivel kan?